प्रगतिशील लेखक संघ स्थापक अध्यक्ष श्यामप्रसाद शर्माको एउटा अन्तर्वाता

“असल पाठक नै असल लेखक बन्छ”

-श्यामप्रसाद शर्मा, साहित्यकार

 

अहिले के लेख्दै हुनुहुन्छ ?

अहिले नया केही लेख्न सकिरहेको छैन । कुनाकानी छरिएर रहेका पुराना रचना खेर नजाऊन् भनेर प्रकाशनका लागि चाजोपाजो मिलाइरहेको छु । खोज्दै छाप्ने काममा छु अहिले ।

त्यसो भए अब ‘श्यामप्रसाद शर्मा’को लेखन यात्रा सकिएको हो ?

हो भन्दा पनि हुन्छ । पुस्तक र पुस्तिका गरी करिब सयवटा जति पुस्तक प्रकाशन भइसकेका छन् । हिजोआज स्वास्थ्यले पनि उति साथ दिइरहेको छैन । अब केही नया कुरा लेखौ र लेख्नुपर्छ भन्ने त्यस्तो उत्साह, योजना छैन । पुरानालाई खोजबिन गरेर छाप्ने कामभन्दा अरू गर्न सकिएलाजस्तो छैन ।

लेखन केका लागि सुरु गर्नुभएको थियो, त्यो प्राप्ति भयो या छैन ?

लेखन सुरु गर्दा कुनै खास उद्देश्य थिएन । स्कुलमा पढ्दा सरले निबन्ध लेखेर ल्याऊ भन्नुभयो । मैले भने, ‘के विषयमा लेखेर ल्याऊ ?’ ‘जे पनि विषय हुनसक्छ,’ सरले भन्नुभयो, ‘लौ कक्षाकोठामा पसेको घाम बारेमा लेख ।’ मैले निकै मिहिनेत गरेर निबन्ध लेखेर सरलाई देखाए । मेरो निबन्ध पढेपछि सरले असाध्यै खुसी भएर भन्नुभयो, ‘तिमी राम्रो लेख्न सक्छौ, निरन्तर लेख ।’ यसपछि मैले उत्साहका साथ लेख्न सुरु गरे । यसरी सुरु भएको मेरो लेखन यात्रा अर्थपूर्ण नै रह्यो भन्ने लाग्छ । जति लेखे म सन्तुष्ट छु । असन्तोष हुनेगरी केही लेखिन ।

तपाईंको लेखन आकस्मिक रह्यो कि योजनाबद्ध ?

समय र अवस्था हेरेर हुन्थ्यो । तर, बढीचाहि समाजलाई नजिकबाट चिहाएर योजनाबद्ध तरिकाले नै लेखे । जस्तै, उतिबेला समाजमा आइमाईलाई हेर्ने दृष्टिकोण राम्रो थिएन । मैले त्यही विषय बनाएर ‘आइमाई साथी’ निबन्ध लेखे । जुन योजनाबद्ध नै थियो । मेरो व्यक्तिगत आवश्यकता वा रहरभन्दा पनि समाजलाई केन्द्र बनाएर लेखे मैले । समाजलाई चिहाएर लेख्नेहरूले आकस्मिकभन्दा बढी योजनाबद्ध तरिकाले नै लेख्छ ।

तपाईंका लागि लेखन कष्टसाध्य काम हो कि होइन ?

आफूले जे ठान्यो त्यही हो । मैले कष्ट मानेर होइन आनन्द लिएर लेखे । जबर्जस्त तरिकाले लेख्दा कष्ट हुन्छ । तर, लेखन स्वतःस्फूर्त हुनुपर्छ, जबर्जस्त होइन ।

लेखिसकेपछि ‘गजब लेखे’ भन्ने लाग्दा के गर्नुहुन्थ्यो र ‘झुर लेखे’ भन्दा के गर्नुहुन्थ्यो ?

‘अबचाहि राम्रो भयो है’ भन्ने लागेपछि साथीहरूलाई सुनाउथे । अनि फेरि साथीहरूको प्रतिक्रियाअनुसार परिमार्जन पनि गर्थें । नराम्रो भयो भन्ने लाग्दा आवश्यकताअनुसार त्यसलाई परिमार्जन गर्थें । मैले जुन विषयमा लेखे, त्यही विषयसग सम्बन्धितहरूलाई सुनाउने गर्थें । महिलाको बारेमा लेखे भने महिलाहरूलाई सुनाउथे । युवाका बारेमा लेखे भने युवालाई नै सुनाउथे । अनि फेरि उनीहरूको प्रतिक्रियाअनुसार परिमार्जन पनि गर्ने गर्थें ।

लेख्नुअघि त्यसले पार्ने प्रभावका बारे पूर्वानुमान गरेर लेख्नुहुन्थ्यो कि नगरी ?

यसको प्रभाव यस्तो पर्न सक्छ भन्ने सामान्य अनुमान त हुन्छ नै । तर, यसको प्रभाव यसरी यस्तायस्ता ठाउमा पर्छ भनेर अनुमान गर्न सकिदैन । सबै अनुमान गरेर लेखन अघि बढायो भने सलल बग्दैन । त्यस्तो लेखन उपयुक्त हुदैन ।

तपाईंको आफ्नै सिर्जनाले तपाईंलाई कति कष्ट दियो ?

मैले समाज परिर्वतनको पक्षमा लेखे । त्यतिबेला समाज परिवर्तनका पक्षमा लेख्नेहरूले जेलनेल भोग्नुपथ्र्यो । तर, म लेखेकै कारणले चाहि जेल परिन तर जेल परेकै कारणले चाहि धेरै लेखे ।

तपाईंले आफ्ना लागि लेख्नुभयो कि अरूका लागि ?

मैले आफ्नो लागि कहिल्यै लेखिन । समाजको प्रगतिशील परिवर्तनका लागि लेखे । समाजका लागि लेख्दा कहिलेकाही आङ्खनै पनि भयो होला । तर, यस्तो लेख्दा मलाई त्यस्तो फाइदा होला भनेर हिसाबकिताब गरेर कहिल्यै लेखिन ।

यो विषयमा चाहि लेख्न पाए हुन्थ्यो भन्ने लागेको छैन ?

त्यस्तो लागेको छैन । मैले अघि पनि भेने मेरो स्वास्थ्यले पनि साथ दिएको छैन । फेरि मैले आफूलाई लेख्नै मन लागेका विषयमा लेखिसकेको छु । गुनासो रहने गरी केही बा“की राखेको छैन ।

तपाईंले त ‘कसरी लेखक बन्ने ?’ पुस्तक

नै लेख्नुभयो । भनिदिनु न असल लेखक कसरी बन्ने ?

असल लेखक बन्नुअघि असल पाठक बन्नुपर्छ । पाठक नबनी लेखक बन्यो भने राम्रो लेखन हुदैन । कुनै पनि विषयमा सतही होइन गहिरो ज्ञान लिनुपर्छ ।

तपाईंको पहलमा प्रगतिशील लेखक संघ स्थापना भयो, प्रलेसले अहिले जे गरिरहेको छ, त्यसमा सन्तुष्ट हुनुहुन्छ ?

समाजको प्रगतिशील परिवर्तनको पक्षमा लेख्ने लेखकहरू पनि संगठित हुन जरुरी देखेर मैले २००९ सालमै प्रगतिशील लेखक संघ बनाए । प्रलेसले स्थापनाकालदेखि अहिलेसम्म जे गरिरहेको छ, म सन्तुष्ट छु । प्रगतिशील लेखनको क्षेत्रमा प्रलेस निकै राम्रो काम गर्दै आइरहेको छ । अहिले यसको देशैभरि संगठन पनि छ ।

जे उद्देश्यले प्रलेस सुरु गर्नुभएको थियो, त्यो पूरा हुदै छ त ?

हुदै छ । उद्देश्यहरू सबै एकैचोटि पूरा हुदैनन्, बिस्तारै हुदै जाने हो । प्रलेसले जे गर्‍यो र जे गरिरहेको छ एकदमै राम्रो गरिरहेको छ । म असाध्यै खुसी छु ।

प्रगतिशील लेखकहरू नै विभाजित छन्, यसले प्रगतिशील लेखनमा असर परिरहेको छ, होइन ?

असर परेको छैन, बरु समृद्ध पो भएको छ । कुन उत्तम हो ? सबैले रोज्न पाएका छन् । सबैले समाज परिवर्तनकै पक्षमा लेखेका छन् । विभाजित हुदा त्यस्तो ठूलो केही असर परेको छैन भन्ने मलाई लाग्छ ।

अहिलेको नेपाली प्रगतिशील लेखनचाहि कस्तो छ ?

असाध्यै राम्रो छ । राम्रा क्षमतावान् लेखक आइरहेका छन् । नेपाली प्रगतिशील लेखन समृद्ध र स्तरीय हुदै गएको छ ।

लेखेर के हुदोरहेछ तपाईंको निकष्र्ष ?

नाम, माया पाइने रहेछ । यसले समाजका लागि लेख्यो भनेर जस पाइने रहेछ । अहिले मेरो पुस्तकमाथि धेरै विद्यार्थीले ‘थेसिस’ लेखिसके । अहिले एकजनाले पिचएडी गर्दै छन् । अर्थपूर्ण जीवन बाचेछु जस्तो लागिरहेको यतिबेला ।

प्रस्तुतिः राजेश राई